فصل 1 : مخلوط و جداسازی مواد

1. مواد اطراف ما به طور کلی در چند گروه طبقه بندی می شوند ؟ 2 گروه ؛ مواد خالص و مواد مخلوط

2. به چه موادی مواد خالص گفته می شود ؟ با ذکر مثال . موادی که از یک نوع ماده تشکیل شده باشند ، ماده خالص نامیده

می شوند. مثل آب مقطر ، نمک ، شکر و ...

3. به چه موادی مواد مخلوط گفته می شود ؟ با ذکر مثال . موادی را که از دو یا چند ماده تشکیل شده باشند ، مواد ناخالص یا

مخلوط می گویند . مثل آجیل ، شربت آبلیمو ، آب گل آلود و ...

نکته : بیشتر موادی که ما در زندگی با آن ها سر وکار داریم ، آمیخته ای از دو یا چند ماده هستند ) مخلوط ها (

4. مهمترین ویژگی مخلوط ها چیست ؟ یکی از مهمترین ویژگی های مخلوط این است که اجزای تشکیل دهنده ی آن خواص

اولیه خود را حفظ می کنند . به عبارت دیگر خواص مواد قبل از آمیخته شدن با یکدیگر و بعد از آن تغییر نمی کند . برای نمونه

آب نمک مخلوطی از دو ماده آب و نمک است . هنگامی که این مخلوط را می چشیم ، مزه ی آن شور است . خاصیت شوری

مربوط به نمک است ؛ یعنی نمک خاصیت شوری خود را در مخلوط حفظ کرده است . از طرف دیگر اگر مقداری آب نمک را

روی زمین بریزیم ، جاری می شود . جاری شدن از ویژگی های آب است .

5. انواع مخلوط ها را نام ببرید . مخلوط همگن و مخلوط ناهمگن ) محلول (

6. به چه مخلوطی ، همگن گفته می شود؟ مثالی از این مخلوط ها بنویسید . در برخی از مخلوط ها ، ذره های مواد تشکیل

دهنده مخلوط به طور یکنواخت در هم پراکنده اند . این نوع مخلوط ها را مخلوط همگن یا محلول می نامند . مثل آب و نمک

، آلیاژها ، چای شیرین و ...

7. محلول ها چه ویژگی هایی دارند ؟ الف ( در محلول ها اجزای سازنده به طور یکنواخت پخش شده اند . ب ( نمی توان در

یک محلول اجزای سازنده را از هم تشخیص داد .

8.

ب( جامد در مایع : چای شیرین ، آب ونمک / پ ( مایع در مایع : الکل و آب )ضدیخ( ، سرکه و آب / ت ( گاز در گاز : هوا

تمیز)مخلوطی از چندگاز( ، گاز کپسول غواصی / ث ( گاز در مایع : نوشابه گازدار ، اکسیژن محلول در آب دریا

9.

یکنواخت با هم قرار گرفته باشند ،به این نوع مخلوط ناهمگن می گویند. مثل آجیل ، ذرات گرد و غبار درهوا ، آب گل آلود و ...

11 . مخلوط های ناهمگن چه ویژگی هایی دارند ؟ الف ( در مخلوط های ناهمگن اجزا سازنده به طور غیر یکنواخت پراکنده

شده اند . ب ( در بیشتر مخلوط های ناهمگن می توان اجزای آن را از یکدیگر تشخیص داد .

برای هریک از محلول های زیر مثالی ذکر کنید . الف ( جامد در جامد : آلیاژ ها از جمله سکه طلا)مخلوطی از چندفلز( /به چه مخلوطی ، ناهمگن گفته می شود؟ مثالی از این مخلوط ها بنویسید . در صورتی که اجزای سازنده مخلوط به طور غیر

11 . برای هریک از مخلوط های ناهمگن زیر مثالی ذکر کنید . الف ( جامد در جامد : نخود و لوبیا ، آجیل ، موزاییک

ب( جامد در مایع : آب گل آلود ، نشاسته در آب / پ ( مایع در مایع : روغن و آب ، نفت و آب / ت ( جامد در گاز : ذرات

گرد و غبار در هوا ، دوده

علوم تجربی پایه هشتم فصل 7

11 . سوسپانسیون را تعریف کنید . سوسپانسیون مخلوطی ناهمگن است که در آن ذرات یک جامد به صورت معلق در آب

پراکنده اند . مانند دوغ ، آب لیمو و شربت خاک شیر

11 . اِمولسیون را تعریف کنید . اِمولسیون مخلوطی ناهمگن است که در آن ذرات یک مایع به صورت معلق در مایعی دیگر

پراکنده اند . مثل روغن در آب و یا چربی در شیر

11 . هر محلول حداقل از چند جز ساخته شده است ؟ هر محلول حداقل از دو جزء حل شونده و حلّال تشکیل شده است .

11 . حلّال و حل شونده را تعریف کنید . حلّال ماده ای است که در محلول ، ماده ی دیگر را در خود حل می کند . حل شونده

ماده ای است که در حلّال حل می شود .

نکته : برای تهیه محلول می توان نسبت های مختلفی از حل شونده و حلّال را باهم مخلوط کرد .

16 . مهمترین حلّال چیست ؟ چرا ؟ آب مهم ترین حلّالی است که تا به حال شناخته شده است. زیرا به فراوانی یافت می شود و

مواد بسیاری را در خود حل می کند.

نکته : ماده به سه حالت جامد ، مایع و گاز وجود دارد. هر ماده ای که به هنگام تشکیل محلول تغییر حالت دهد ، حل شونده

است.در محلول های جامد در مایع همیشه جز مایع حلّال و جزدیگر حل شونده است. مثل شکر و یا نمک در آب

نکته : اگر هیچ یک از دو جزء تغییر حالت ندهند ، ماده ای که به مقدار کم تر وجود دارد ، حل شونده خواهد بود.

11 . به چه محلولی سیرشده یا اشباع می گویند؟ به هنگام تهیه محلول ها ، اگر مقدار حل شونده به اندازه ای باشد که حلّال

دیگر قدرت حل کردن آن را نداشته باشد ، مقداری از ماده حل شونده در ته ظرف باقی می ماند . به چنین محلولی سیر شده یا

اشباع می گویند.

11 . انحلالپذیری را تعریف کنید . در یک دما و حجم معین به میزان حل شدن یک ماده در حلّال ، انحلال پذیری می گویند.

19 . منظور از نامحلول بودن یک ماده چیست ؟ در صورتی که قابلیت انحلال یک ماده در حلّالی بسیار ناچیز و یا صفر باشد آن

ماده برای حلّال در نظر گرفته شده نامحلول است. مثلا گچ در آب نامحلول است

.

12 . تاثیر دما را بر انحلالپذیری مواد در آب را بنویسید ؟ مقدار حل شدن بیشتر مواد مانند نمک در آب ، با افزایش دما ، افزایش

خواهد یافت . در حالی که مقدار حل شدن برخی مواد در آب مانند گاز اکسیژن با افزایش دما ، کاهش پیدا می کند . ) آب سرد

اکسیژن بیشتری را در خود جای می دهد (

نکته : گلاب نوعی مخلوط همگن)مایع در مایع ( است. هرسال خانه کعبه را با گلاب ناب قمصر کاشان شست و شو می دهند .

11 . کاغذ

خلاف اسیدها که ترش مزه اند ، مزه گس دارند ( استفاده می شود ، برای تعیین میزان اسیدیته ی مواد ) مقدار اسیدی بودن( و

میزان بازی بودن و در واقع مشخص کردن قدرت اسیدها و بازها نیز استفاده می گردد .

11 . مقیاس

PH ) پی اچ ( چه کاربردهایی دارد ؟ از این کاغذها علاوه بر اینکه برای شناسایی اسیدها و بازها ) مواد بازی برPH چیست ؟مقیاسی برای تعیین قدرت اسید وباز که بین محدوده ی اعداد صفر تا 11 است.

1

علوم تجربی پایه هشتم فصل 8

11 . مقیاس

اند و موادی که

محلول قدرت اسیدی بیشتر دارد و هر چه به 11 نزدیک می شویم قدرت بازی محلول بیشتر می گردد.

11 . از کدام ویژگی مخلوط ها برای جداسازی اجزایشان استفاده می شود ؟ در اثر مخلوط شدن دو یا چند ماده تغییری درخواص

آنها بوجود نمی آید. از این ویژگی مهم مخلوط می توان برای جداکردن اجزای سازنده ی آن استفاده کرد.

11 . چه هنگامی می توان اجزای یک مخلوط را از هم جدا کرد ؟ جداسازی اجزای یک مخلوط زمانی امکان پذیر است که

اجزای سازنده مخلوط حداقل در یک ویژگی با هم تفاوت زیادی داشته باشند

PH چگونه قدرت اسید و باز را مشخص می کند ؟ در این مقیاس موادی که PH آن ها کمتر از 1 است اسیدیPH آن ها بیشتر از 1 است بازی محسوب می شوند . در مقیاس PH هر چه به صفر نزدیکتر می شویم.

نکته : برای جداسازی اجزای مخلوط گاهی از روش های ساده و گاهی از روش های پیچیده تر استفاده می شود .

16 . برخی از روش های جداسازی اجزای مخلوط ها را نام ببرید و آن ها را مختصراً توضیح دهید .

الف ( روش صاف کردن : در این روش باید اجزای مخلوط از نظر اندازه با هم متفاوت باشند . در این صورت با قرار دادن صافی

در مسیر حرکت مخلوط ، ذرات کوچکتر از صافی عبور می کنند ولی ذرات بزرگتر نمی توانند از صافی بگذرند در نتیجه اجزا از

هم جدا می شوند. مثل جداسازی مخلوط آب و نشاسته با کاغذصافی ، صاف کردن چای با چای صاف کن و آبکش کردن برنج

ب ( روش سرریز کردن : در این روش اجزای مخلوط باید از نظر جرم با هم تفاوت داشته باشند . به طور مثال برای جدا کردن

آب و روغن می توان از این روش استفاده کرد . در آزمایشگاه اگر مخلوط آب روغن بی حرکت بماند چون روغن از آب سبک

تر است بر روی آب قرار می گرید و می توان با سر ریز کردن و یا با استفاده از قیف جدا کننده یا قیف دکانتور آنها را از هم

جدا کرد . با باز شدن شیر قیف ابتدا روغن و سپس آب خارج می شود.

پ ( روش تقطیر : در صورتی که اجزای مخلوط دارای نقاط جوش متفاوتی باشند ، می توان آن ها را با این روش از هم جدا

کرد . به این ترتیب که با حرارت دادن مخلوط ، ابتدا ماده ای که نقطه جوش پایین تری دارد تبخیر می شود و از ماده ی دیگر

جدا می شود . البته با سرد کردن بخار ماده ای که نقطه جوش پایین تری دارد ، دوباره می توان آن را به حالت اولیه باز گرداند.

11 . جداسازی آب و الکل را با استفاده از روش تقطیر توضیح دهید . در جداسازی آب و الکل به روش تقطیر چون نقطه جوش

الکل کم تر از آب است ، بنابراین بر اثر گرم کردن محلول آب و الکل ابتدا الکل می جوشد و بخار های حاصل از تبخیر آن

پس از سرد به صورت قطره قطره جمع آوری می شود .

11 . چه زمانی از دستگاه سانتریفیوژ برای جداسازی مخلوط ها استفاده می شود ؟ دستگاه سانتریفیوژ که با چرخش و بر اساس

قانون گریز از مرکز

اختلاف دارند ) تفاوت در چگالی دارند( را از هم جدا نماییم . این دستگاه با چرخش بسیار سریع باعث ته نشین شدن و یا

چسبیدن مواد سنگین شده و آن ها را از مواد سبک جدا می کند .

29 . مثال هایی از کاربرد های دستگاه سانتریفیوژ در جداسازی مخلوط ها را بنویسید .

الف ( جداسازی چربی از شیر : با قرار دادن شیر حاوی چربی یا خامه در دستگاه و شروع چرخش ، ذرات چربی که سنگین تر

هستند ، به دیواره دستگاه می چسبند و از شیر جدا می شوند .

ب ( جداسازی اجزای خون : اگر مقداری خون را در لوله ی آزمایش ریخته

بچرخانیم ، گلبول های قرمز به علت سنگین تر بودن در انتهای لوله ، گلبول های سفید و پلاکت ها در میان لوله و مایع زرد

رنگ پلاسما در بالای لوله قرار می گیرند .

عمل می کند ، زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که بخواهیم چند مایع مخلوط با هم که از نظر وزن با همو در دستگاه سانتریفیوز قرار دهیم و سپس